آشنایی با ضریب تاثیر و شاخص Q مجلات

شنبه 27 دی 1399

یکی از راه های تعیین مقاله معتبر، توجه به مجله ایست که آن مقاله در آن چاپ شده است. ضریب تاثیر و شاخص Q یک مجله به تعیین اعتبار آن و مقاله های چاپ شده در آن کمک می کنند.

اگر می‌خواهید به دنیای مقاله ‌نویسی پای بگذارید باید با آداب و روابط موجود در آن و قوانینی که دارد هم کاملا آشنا شوید. شاخص‌هایی که برای اعتباردهی به مجلات و مقالات مختلف در نظر گرفته می‌شوند، بسیار ارزشمند هستند. این شاخص‌ها کمک می‌کنند تا ضمن راحت‌ ترشدن دسترسی به منابع ارزشمند و درجه یک، تلاش برای بالابردن سطح کیفی کارهای علمی خود را جهت چاپ مقاله در این مجلات بالاتر ببرید. نگارش مقاله‌ای که می‌تواند در بهترین رتبه ‌ها و درجات قرار بگیرد، برای نویسنده آن اعتبار و امتیازات متنوعی به همراه خواهد داشت. اگر شما هم دوست دارید که راه خود را به دنیای مقاله‌ نویسی حرفه‌ای باز کنید باید بتوانید مقالاتی با کیفیت و در سطح بین‌ المللی بنویسید و تولید نمایید. بر این اساس در این مقاله ضریب تاثیر و شاخص Q که در انتخاب مقالات مناسب تاثیرگذارند را مورد بررسی قرار می دهیم.

ضریب تأثیر (impact factor) یک شاخص کمی است که برای ارزیابی، مقایسه و رتبه‌بندی نشریات علمی در رشته‌ های مختلف به کار گرفته می‌شود. این شاخص برای مجلات ISI صورت می پذیرد و محاسبه آن عموما بر مبنای یک دوره دو ساله است. بدین صورت که برای هر سال معین، ضریب تأثیر یک مجله برابر متوسط تعداد ارجاعات داده شده در همان سال معین به هر مقاله منتشره در آن مجله در طی دو سال متوالی قبلی می‌باشد. برای مثال؛ اگر در سال ۹8 جمعاً ۴۰ ارجاع به مقاله‌ های سال‌های 96 و 97 آن مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال 96 تعداد ۲۶ مقاله و در سال 97 تعداد ۲۴ مقاله چاپ شده باشد، ضریب تاثیر آن مجله در سال 98 از تقسیم ۴۰ بر (50=24+26) به دست می‌آید که 0/8 است، یعنی به‌طور متوسط هر مقاله آن نشریه 0/8 مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته‌ است.

ضریب تاثیر می‌تواند نشانه و نمادی از اعتبار مجله مورد نظر و مقالاتی باشد که در آن به چاپ رسیده‌اند. هر چقدر که این ضریب برای مجله‌ ای بیشتر باشد، از اعتبار و ارزش علمی بالاتری هم برخوردار خواهد بود. البته، شاخص ضریب تاثیر دقیقا چیزی نیست که بتوان بی‌قید و شرط به آن استناد کرد ولی نمی‌توان از ارزش آن هم غافل شد.

مشکل اینجاست که به کمک ضریب تاثیر نمی‌توان جایگاه یک مجله را در زیرگروه تخصصی آن کشف کرد. پس برای رتبه‌بندی مجلات، بنا به تعداد مجله‌ های موجود در آن زیرگروه باید به سراغ تعریف شاخص دیگری برویم که به آن Q یا Quartiles گفته می‌شود. پایگاه نشر JCR که متعلق به موسسه تامسون رویترز است و اقدام به پذیرش و نمایه‌ کردن مجلاتی ارزشمند می‌کند به همراه موسسه اسکوپوس که آن هم پایگاهی برای نمایه‌کردن مجلات معتبر است در هر سال از شاخصی موسوم به Q برای رتبه‌ بندی مجلات استفاده می‌کنند.

 براساس این شاخص که به ۴ دسته Q3، Q2، Q1 و Q4 تقسیم می‌شود، امکان مشخص‌کردن جایگاه هر مجله از بین چهار چهارک موجود در زیرگروه تخصصی‌اش میسر می‌گردد. اگر مجله ‌ای بتواند در بخش اول یعنی چارک نخست و همان Q1 قرار بگیرد، یعنی در بهترین جایگاه در میان مجلات تخصصی زیرگروه خودش قرار گرفته است.

برای تعیین Q مجلات JCR باید به پایگاه داده web of knowledge مراجعه نمایید و در بخش journal citation report شاهد رنکینگ مجلات باشید. موضوع مجله را تعیین کنید و بعد از مشاهده مجلات آن حوزه با انتخاب JIF Quartile ببینید که رتبه ‌بندی مجله‌ها به چه ترتیب هستند. برای اینکه ببینید مجلات اسکوپوس هم از نظر شاخص Q چه وضعیتی دارند باید به سایت Scimagojr مراجعه نمایید و در بخش journal ranking بعد از تعیین موضوع مورد نظر مجلات شاهد رتبه ‌بندی آنها با شاخص Q باشید.

انتهای پیام/