رشته بیوشیمی چیست؟ از معرفی تا بازار کار (بخش اول)

شنبه 15 شهریور 1399

زیست شیمی یا همان بیوشیمی از دانش های جذابی است که نزدیک به دوقرن از پدید آمدنش می گذرد. می خواهیم در این بخش نگاهی به علم بیوشیمی و آینده آن در ایران بیاندازیم.

اول توی چند خط بیایید ببینم بیوشیمی اصلا چی هست. خب بیوشیمی همون طور که از اسمش معلومه از دو بخش Bio به معنی زیست و Chemistry به معنی شیمی تشکیل شده. از همین نامگذاری می تونیم بفهمیم که این علم از ترکیب دنیای زیست شناسی و شیمی آلی شکل گرفته. اگر بخوایم بهتر بگیم میشه شناختن هر فرآیند شیمیایی (Chemistry) که در موجودات زنده (Bio) رخ می ده. وقتی شما خوب نحوه ساختار و کارکرد مولکول های سازنده یک جاندار مثل پروتئین ها، لیپیدها، کربوهیدرات ها، اسيدهاي نوكلئيك مانند DNA و خیلی موارد دیگه را بشناسید اونوقت خیلی راحت تر می تونید به سازوکار مولکولی هر بیماری پی ببرید و در هنگام مشکل یا بیماری راحت تر درمانش کنید. قشنگی این علم هم اونجاست که اینقدر جهان زنده وسیع و گوناگون هست که زمینه های پژوهشی درموردش هیچ انتهایی نداره. توی دنیای امروز هم این علم خیلی خیلی در حال پیشرفته و رقابت سنگینی در جهان بین مراکز علمی برای سبقت از هم دیگه وجود داره یک نمونه از همین رقابتهاش رو هم میتونید توی داستان کرونا ببینید که چه مسابقه ای بین مراکز علمی دنیا برای تولید زودتر واکسنش شکل گرفته.

اگر توی واحدهای دانشگاهی هم دقت کنید متوجه میشید که بیوشیمی در تمام رشته‌های پزشکی مثل علوم پزشکی، پرستاری، داروسازی، آزمایشگاه و یا توی رشته‌های پایه هم مثل شیمی، زیست‌شناسی و زیست مولکولی درسش یک پای ثابت واحد ها است. خب باید بدونیم که این علم داخل همه این حرفه‌ها لازم است و البته که کاربرد هم دارد (دست کمش نگیرید). اما این علم بیوشیمی که برای تمام رشته ها دانستنش اجباریه خود فارغ‌التحصیلانش آینده شغلیشون به چه شکله و بعد از دانشگاه کجا مشغول میشن؟ برای جواب این سوال بیاید ببینیم این رشته در ایران تو چه مقاطعی تدریس میشه و چه شاخه هایی داره:

اولا که بیوشیمی در ایران توی هیچکدوم از دانشگاه ها در مقطع کاردانی ارائه نمیشه. در مقطع کارشناسی هم فقط در دانشگاه های آزاد هست که با عنوان [زيست‌شناسي سلولي و مولكولي- بيوشيمي] داره ارایه میشه و در هیچ دانشگاه دولتی یا پیام نوری تا اونجایی که من میدونم تدریس نمیشه اگه کسی جایی میخونه داخل نظرات بگه تا ما هم بدونیم.

در مقطع کارشناسی ارشد، بیوشیمی تازه شکل جدی به خودش میگیره و شما می تونید یکی از دو گرایش بیوشیمی محض یا بیوشیمی بالینی رو انتخاب کنید. گرایش بیوشیمی محض که بهش بیوشیمی عمومی یا بیوشیمی وزارت علوم یا ارشد بیوشیمی هم میگن فقط در زیر مجموعه های وزارت علوم تدریس میشه و عمده مطالبش به بررسی ساختار مولکولی و واکنش های متابولیکی می پردازه. ارشد بیوشیمی بالینی هم صرفا در دانشگاه های علوم پزشکی که زیر مجموعه وزارت بهداشت هستن ارایه میشه و به طبع حالت کلینیکال تری هم به خودش میگیره. در مقطع دکتری این دو گرایش با همین نام ادامه می یابند. عمده تفاوت بیوشیمی با بیوشیمی بالینی هم در این است که بیوشیمی بالینی دارای ماهیت پزشکی بوده در حالیکه گرایش بیوشیمی به مفاهیم پایه ای این علم می پردازه و جنبه های پزشکی در نظر گرفته نمی شود. البته اینم بگم دارندگان مدرك كارشناسي ‌ارشد هر دو گرايش، آزاد هستن تا در صورت علاقه مندی در آزمون ورودي دكتري گرايش ديگر هم شركت کنند.

حالا بریم سراغ بازار کار. اولا این نکترو بگم که چه در مقطع ارشد و چه دکتری بازار کار برای فارغ‌التحصیلان رشته بیوشیمی بالینی وزارت بهداشت بهتر هست مگر زمانی که بحث دانشگاه به وسط بیاد که اونم طبیعی هست دانشجو ممتاز از دانشگاه برتر معمولا بیکار نمیمونه. اما به طور کلی برای فارغ‌التحصیلان ارشد بیوشیمی با توجه به نکته ای که عرض کردم بخش عمده ای از جذب در آزمایشگاه های تشخیص طبی ، بیمارستان ها، درمانگاه ها و مراکز بهداشت، آزمایشگاه های خصوصی  یا آزمایشگاه های غذا و دارو به عنوان کارشناس مسئول بخش بیوشیمی برای تشخیص بیماری‌ها و نوشتن گزارش به پزشکان صورت میگیره(جالب است بدونید 70 درصد آزمایش های پزشکی به بیوشیمی بالینی برمیگرده). بخشی هم به سمت تدریس به صورت حق التدریسی در دانشگاه ها یا تدریس در آموزشگاه ها یا مدارس میرن. بخش های آزمایشگاهی شرکت های مواد غذایی و دارویی و البته امروزه با داغ شدن بحث شرکت های دانش بنیان فعالیت در این مراکز رو نباید فراموش کرد. جذب بعدی هم در سمت شغل شریف بیکاری هست اینو به این خاطر گفتم که متاسفانه دانشگاه ها در چند سال اخیر ظرفیت پذیرش دانشجو در این رشترو چند برابر کردن که طبیعتا معادلات عرضه و تقاضا در بازار کار مرتبط به هم میخوره. امیدوارم مسئولین یک فکری بکنند.

فارغ التحصیلان مقطع دکتری بیوشیمی بالینی وزارت بهداشت هم میتوانند طرح خود را در قالب هیئت علمی در دانشگاه ها اجرا کنن و بعد از فارغ التحصیلی در فراخوان های جذب هیئت علمی شرکت کنند، امکان کار به عنوان مسئول فنی آزمایشگاه تک رشته ی بیوشیمی و یا مسئول فنی بخش بیوشیمی آزمایشگاههای چندرشته ای هم برای آنها وجود دارد. همچنین میتوانند در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی مثل شرکت های بیوتکنولوژی، شرکت های داروسازی و ... به عنوان محقق و پژوهشگر مشغول به کار شوند که از نظر درآمد و رتبه ی کاری تفاوت خیلی زیادی بین فارغ التحصیلان ارشد و دکتری وجود دارد.

خب من سعی کردم در این یک صفحه صرفا یک دید مختصر از این رشته به شما بدم و تلاش می کنم در مقالات بعدی خیلی جزئی تر به بیوشیمی و آیندش در ایران و جهان بپردازم. پس با مای رشته همراه باشید.

بیشتر:  تحلیل بیوشیمی در آزمون های ارشد بهداشت

انتهای پیام/