رشته بیوتکنولوژی چیست؟ از معرفی تا بازار کار

سه شنبه 13 آبان 1399

امروزه رشته بیوتکنولوژی به عنوان یکی از رشته های پر مخاطب در مقاطع تحصیلی مختلف محسوب می شود. قصد داریم تا در این بخش به بررسی رشته زیست فناوری که با نام بیوتکنولوژی شناخته میشود بپردازیم.

عموما در دانشگاه ها رشته زیست شناسی را به هشت گرایش که شامل بیوشیمی – بیوفیزیک - سلولی مولکولی – ژنتیک - علوم جانوری – علوم گیاهی – میکروبیولوژی و زیست فناوری (بیوتکنولوژی) تقسیم میکنند.

ما تصمیم گرفتیم تا در این بخش به معرفی و شناخت گرایش زیست فناوری که با نام بیوتکنولوژی شناخته میشود بپردازیم. اول از همه بیایید نگاهی کوتاه به تاریخچه و معرفی این رشته بیندازیم. در سالهای اخیر درست یا نادرست تعریف های متفاوتی از این رشته بیان شده. اما در یک تعریف کلی از بیوتکنولوژی می توان هرگونه بهره گیری از میکروارگانیسم ها یا جانداران یا هر فرآیند زیستی که از آن بتوان در صنایع تولیدی و یا خدماتی یا ارتقا کیفی گیاهان و حیوانات برای کاربردهای ویژه استفاده کرد را بیان داشت.

وقتی در مورد تاریچه پیدایش زیست فناوری به ویکی پدیا آن مراجعه کنیم متوجه قدمت و ریشه داری این علم خواهیم شد. در واقع سابقه به کارگیری میکروارگانیسم‌ها برای تولید مواد خوراکی مثل سرکه، ماست و پنیر به بیش از ۸ هزار سال پیش برمی‌گردد. اما به صورت علمی نقش میکروارگانیسم‌ها در فرآیند تولید الکل و سرکه در سده پیش وقتی کشف شد که یک گروه از بازرگانهای فرانسوی به دنبال روشی بودند تا بتوانند از ترش‌شدن شراب در زمانی که آن‌ها را با کشتی به نقاط دورتر حمل میکردند جلوگیری کنند. آنجا بود که این بازرگانها به سراغ لویی پاستور رفتند. در ادامه پاستور پی‌برد که مخمرها در خلأ، قند را به الکل تبدیل می‌کنند. طبق این فرایند که تخمیر بی‌هوازی نام دارد دریافت که ترشیدگی و آلودگی بر اثر فعالیت باکتری‌هایی است که الکل را در حضور اکسیژن به اسید استیک یا جوهر سرکه تبدیل می‌کنند.

بعد از این داستان، زیست فناوری پیشرفت های خیلی زیادی را به خصوص در چند سال اخیر به خودش دیده امروزه کاربردهای زیست فناوری شامل بهبود صفات یا ‌نژادی گیاهان و دام ها، تولید پادزیست‌ها (آنتی‌بیوتیک‌ها)، انسولین انسانی و اینترفرون آزمایشگاهی و هم‌اکنون هم با پیدایش فناوری DNA نوترکیب، دستکاری ژن‌ها و انتقال ژن از یک موجود زنده به دیگری یا به عبارتی مهندسی ژنتیک، ظرفیت بهره‌گیری از این فناوری را به گونه فزاینده‌ای افزایش داده است.

در ایران نیز با توجه به اهمیت بالای این رشته تقریبا 30 سالی می شود به دانشگاه ها ورود کرده که البته با استقبال خوبی هم از سوی دانشجویان روبرو بوده. هم اکنون این رشته در هر دو دانشگاه های زیر مجموعه وزارت علوم و دانشگاه های زیر مجموعه وزارت بهداشت در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ph.D) در حال ارائه است. در مقطع کارشناسی ارشد در مجموع 3 گرایش از بیوتکنولوژی با عنوان های بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی پزشکی و بیوتکنولوژی کشاورزی ارائه می شود که ما در زیر آنها را بررسی می کنیم.

بیوتکنولوژی میکروبی:

بیوتکنولوژی میکروبی در مقطع کارشناسی ارشد صرفا در دانشگاه های زیر مجموعه وزارت علوم تدریس می شود. بر اساس دفترچه سال 99 در دانشگاه های اصفهان - الزهرا – آمل – تهران – سمنان – شاهد - شهرکرد - شهید بهشتی - فردوسی مشهد - مراغه - پیان نور تهران - غیر انتفاعی علم و فرهنگ - غیر انتفاعی جهاد دانشگاهی اصفهان - غیر انتفاعی دانش البرز آبیک - غیر انتفاعی سنا ساری - غیر انتفاعی نور دانش میمه و غیر انتفاعی ربع رشیدی تبریز ارائه می شود که در مجموع با احتساب روزانه و شبانه 241 دانشجو پذیرش می شوند. دانشجويان‌ گرايش‌ بيوتکنولوژي‌ ميکروبي در زمينه‌ بيوتکنولوژي‌ غذايي‌ و دارويي‌، توليد آنزيم‌ها، پروتئين‌ها، پلي‌ ساکاريدها، قارچ‌ها و مخمرها اطلاعات‌ لازم‌ را به‌ دست‌ مي‌آورند.

در مورد آینده شغلی افرادی که از این گرایش فارغ التحصیل می شوند باید گفت هر چند که بیوتکنولوژی میکروبی تقریبا یک رشته نوپا در ایران است اما اکنون زمینه های کاری آن در ایران مساعد است. معمولا بیشتر فارغ التحصیلان می توانند علاوه بر تدریس در دانشگاه ها و مراکز آموزشی در شرکت های پژوهشی جهت اجرای پروژه­های مرتبط با تولید مواد نوترکیب، کارخانه های تولید هورمون های انسانی، حشره کش ها، ماکرومولکول ها و ...، ارائه خدمات تخصصی در مراکز تحقیقاتی، همکاری در تهیه و تولید محصولات دارویی، مواد غذایی، مواد آرایشی، فراورده های نفتی، هورمون های انسانی و یا به‌ عنوان‌ نيروي‌ انساني‌ متخصص‌ براي‌ مديريت‌ مياني‌ و هدايت‌ امور فني‌ خطوط‌ توليد، مزارع‌ و آزمايشگاه‌ها مشغول‌ به‌ فعاليت‌ شوند. در مورد آینده تحصیلی هم دست عزیزان در انتخاب گرایش مورد علاقه باز است و انتخاب های متنوعی دارند و می توانند در کنکور در یکی از گرایش های زیر بر اساس علاقه شرکت کنند:

وزارت علوم: دکترای زیست شناسی (کلیه گرایش ها)
وزارت بهداشت: دکترای رشته های ژنتیک پزشکی (ژنتیک انسانی)، بیوتکنولوژی پزشکی، ایمنی شناسی، بیولوژی تولید مثل، علوم سلولی و کاربردی، مهندسی بافت، فیزیولوژی پزشکی، زیست پزشکی سامانه ای، علوم اعصاب، نانوتکنولوژی پزشکی، پزشکی مولکولی، باکتری شناسی پزشکی، ویروس شناسی پزشکی، حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین، مطالعات اعتیاد، سم شناسی، بیوتکنولوژی دارویی، زیست مواد دارویی، نانوفناوری دارویی، توکسین های میکروبی.

بیوتکنولوژی پزشکی:

بیوتکنولوژی پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد صرفا در دانشگاه های زیر مجموعه وزارت بهداشت تدریس می شود. بر اساس دفترچه سال 99 وزارت بهداشت در دانشگاه های اراک - اصفهان – البرز – ایران – بابل – بقیه اله – بیرجند – تبریز – تهران – خراسان شمالی – زنجان – شاهرود – شهرکرد – شیراز – فسا – قزوین – کرمانشاه – گلستان – گیلان – مازندران – مشهد – همدان – یزد – آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران و سازمان انتقال خون ایران ارائه می شود که در مجموع با احتساب سهمیه عادی و شهریه پرداز دانشگاه ها 123 دانشجو پذیرش می شوند. دانش آموختگان گرايش‌ بيوتکنولوژي‌ پزشکی به منظور بهینه سازی محیط، غذا و شاخصه های سلامت انسان ها، با بهره گیری از بیولوژی سلولی و مولکولی، مهندسی ژنتیک و با استفاده از بافت ها و موجودات زنده، برای حل مشکلات بهداشتی، پزشکی و تولید محصولات مفید نظیر واکسن ها، کیت های تشخیصی و ... فعالیت دارند و خدمات خود را در زمینه های آموزشی یا پژوهشی و تولیدی به جامعه ارائه می نمایند. و می توانند در مراکزی همچون صنایع دارویی، آزمایشگاه های صنایع غذایی و نیز مراکز تحقیقاتی، پژوهشگاه ها و پژوهشکده های مراکز دانشگاهی و غیر دانشگاهی مشغول به فعالیت شوند.

در مورد آینده تحصیلی هم عزیزان می توانند علاوه بر شرکت در آزمون دکتری وزارت علوم گرایش های بیوتکنولوژی پزشکی و یا بیوتکنولوژی دارویی وزارت بهداشت را هم انتخاب کنند.

 بیوتکنولوژی کشاورزی:

در مورد بیوتکنولوژی کشاورزی اطلاعات تکمیلی را قرار نمیدهیم به خاطر اینکه معمولا خیلی کم پیش افتاده تا کسی از کارشناسی زیست شناسی به این گرایش ورود کند. چرا که بيوتكنولوژي كشاورزي با كنكور كشاورزي ها است و از آنجا که باید با بچه های کشاورزي امتحان داد و دروس تخصصی این رشته را بلد بود شانس قبول شدن در اين رشته  برای بچه های زیست كمي سخت است.

انتهای پیام/